Đánh Giá Sơ Bộ Tác Động Môi Trường – Khi Nào Cần Thực Hiện?

Trong tiến trình phát triển các dự án đầu tư, đánh giá sơ bộ tác động môi trường (ĐTM sơ bộ) đóng vai trò quan trọng để nhận diện sớm các vấn đề môi trường tiềm ẩn. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về quy trình sơ bộ, đối tượng áp dụng và thời điểm thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường theo quy định pháp luật hiện hành.

1. Đánh giá sơ bộ tác động môi trường là gì?

Khái niệm theo quy định pháp luật

Theo khoản 6 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2020, đánh giá sơ bộ tác động môi trường được định nghĩa như sau:

“6. Đánh giá sơ bộ tác động môi trường là việc xem xét, nhận dạng các vấn đề môi trường chính của dự án đầu tư trong giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi hoặc giai đoạn đề xuất thực hiện dự án đầu tư.”

Đánh giá sơ bộ tác động môi trường khác với đánh giá tác động môi trường (ĐTM) ở chỗ nó được thực hiện sớm hơn, trong giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi hoặc đề xuất dự án, nhằm nhận diện các vấn đề môi trường chính để cân nhắc trước khi quyết định đầu tư.

Ý nghĩa của đánh giá sơ bộ tác động môi trường

Đánh giá sơ bộ tác động môi trường có những ý nghĩa quan trọng sau:

• Giúp nhận diện sớm các vấn đề môi trường chính của dự án
• Cung cấp cơ sở để đưa ra quyết định về chủ trương đầu tư
• Định hướng cho việc thực hiện đánh giá tác động môi trường chi tiết sau này
• Giúp dự báo và hạn chế các tác động tiêu cực đến môi trường
• Tối ưu hóa việc lựa chọn địa điểm, quy mô, công nghệ sản xuất của dự án

2. Đối tượng sơ bộ – Dự án nào cần thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường?

Căn cứ khoản 1 Điều 29 Luật Bảo vệ môi trường 2020, đối tượng phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường là:

“1. Đối tượng phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường là dự án đầu tư nhóm I quy định tại khoản 3 Điều 28 của Luật này.”

Theo khoản 3 Điều 28 Luật Bảo vệ môi trường 2020, dự án đầu tư nhóm I (dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường mức độ cao) bao gồm:

1. Dự án liên quan đến hoạt động sản xuất có rủi ro cao:

   • Dự án thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất lớn
   • Dự án thực hiện dịch vụ xử lý chất thải nguy hại
   • Dự án có nhập khẩu phế liệu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất

2. Dự án có yếu tố nhạy cảm về môi trường:

   • Dự án thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất trung bình nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường
   • Dự án không thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất lớn nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường

3. Dự án liên quan đến sử dụng đất và tài nguyên:

   • Dự án sử dụng đất, đất có mặt nước, khu vực biển với quy mô lớn hoặc với quy mô trung bình nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường
   • Dự án khai thác khoáng sản, tài nguyên nước với quy mô, công suất lớn hoặc với quy mô, công suất trung bình nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường

4. Dự án liên quan đến chuyển đổi mục đích sử dụng đất và tái định cư:

   • Dự án có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất quy mô trung bình trở lên nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường
   • Dự án có yêu cầu di dân, tái định cư với quy mô lớn

3. Thời điểm thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường

Theo khoản 2 Điều 29 Luật Bảo vệ môi trường 2020, thời điểm thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường được quy định rõ như sau:

“2. Thời điểm đánh giá sơ bộ tác động môi trường được thực hiện trong giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi đầu tư xây dựng, đề xuất chủ trương đầu tư, đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư thuộc đối tượng phải đề nghị quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư, đầu tư công, đầu tư theo phương thức đối tác công tư, xây dựng.”

Như vậy, việc đánh giá sơ bộ tác động môi trường cần được thực hiện trong các thời điểm sau:

1. Giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi đầu tư xây dựng

   • Đây là giai đoạn dự án đang được nghiên cứu để xác định tính khả thi
   • Các yếu tố về quy mô, công nghệ, địa điểm dự án đang được đánh giá sơ bộ

2. Giai đoạn đề xuất chủ trương đầu tư

   • Thời điểm chủ đầu tư đề xuất thực hiện dự án đầu tư
   • Các thông tin cơ bản về dự án đang được tổng hợp để xin chấp thuận

3. Giai đoạn đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư

   • Giai đoạn lập hồ sơ đề nghị cơ quan có thẩm quyền chấp thuận chủ trương
   • Thời điểm trước khi quyết định hay chấp thuận chủ trương đầu tư

Đánh giá sơ bộ tác động môi trường phải được thực hiện đối với dự án đầu tư thuộc đối tượng phải đề nghị quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư, đầu tư công, đầu tư theo phương thức đối tác công tư, xây dựng.

4. Quy trình sơ bộ – Các bước thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường

Quy trình thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường bao gồm các bước sau:

Bước 1: Xác định phạm vi đánh giá

• Xác định các vấn đề môi trường chính cần tập trung đánh giá
• Xác định ranh giới không gian và thời gian của đánh giá
• Xác định các đối tượng có thể bị tác động bởi dự án

Bước 2: Thu thập thông tin về dự án

• Thu thập thông tin về quy mô, công suất dự án
• Thu thập thông tin về công nghệ sản xuất dự kiến
• Thu thập thông tin về địa điểm thực hiện dự án
• Thu thập thông tin về hiện trạng môi trường khu vực dự án

Bước 3: Đánh giá sự phù hợp của địa điểm thực hiện dự án

Theo khoản 3 Điều 29 Luật Bảo vệ môi trường 2020, cần đánh giá sự phù hợp của địa điểm thực hiện dự án với:

• Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia
• Quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia
• Nội dung bảo vệ môi trường trong quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh
• Quy hoạch khác có liên quan

Bước 4: Nhận dạng và dự báo tác động môi trường

• Nhận dạng, dự báo các tác động môi trường chính của dự án đầu tư
• Đánh giá tác động dựa trên quy mô, công nghệ sản xuất và địa điểm dự án
• Nhận diện yếu tố nhạy cảm về môi trường của khu vực thực hiện dự án

Bước 5: Đề xuất phương án và biện pháp bảo vệ môi trường

• Phân tích, đánh giá, lựa chọn phương án về quy mô dự án
• Phân tích, đánh giá, lựa chọn phương án về công nghệ sản xuất
• Phân tích, đánh giá, lựa chọn phương án về công nghệ xử lý chất thải
• Phân tích, đánh giá, lựa chọn phương án về địa điểm thực hiện dự án
• Đề xuất biện pháp giảm thiểu tác động môi trường

Bước 6: Xác định các vấn đề cần lưu ý trong ĐTM chi tiết

• Xác định các vấn đề môi trường chính cần tập trung trong ĐTM chi tiết
• Xác định phạm vi tác động đến môi trường cần lưu ý
• Đề xuất nội dung cần chú trọng trong quá trình đánh giá tác động môi trường chi tiết

Bước 7: Lập báo cáo đánh giá sơ bộ tác động môi trường

• Tổng hợp các kết quả đánh giá
• Lập báo cáo đánh giá sơ bộ tác động môi trường
• Đưa báo cáo vào hồ sơ đề nghị quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư

5. Nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường

Theo khoản 3 Điều 29 Luật Bảo vệ môi trường 2020, nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường bao gồm:

“3. Nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường bao gồm:

a) Đánh giá sự phù hợp của địa điểm thực hiện dự án đầu tư với Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia, Quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia, nội dung bảo vệ môi trường trong quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh và quy hoạch khác có liên quan;

b) Nhận dạng, dự báo các tác động môi trường chính của dự án đầu tư đối với môi trường trên cơ sở quy mô, công nghệ sản xuất và địa điểm thực hiện dự án;

c) Nhận diện yếu tố nhạy cảm về môi trường của khu vực thực hiện dự án đầu tư theo các phương án về địa điểm (nếu có);

d) Phân tích, đánh giá, lựa chọn phương án về quy mô, công nghệ sản xuất, công nghệ xử lý chất thải, địa điểm thực hiện dự án đầu tư và biện pháp giảm thiểu tác động môi trường;

đ) Xác định các vấn đề môi trường chính và phạm vi tác động đến môi trường cần lưu ý trong quá trình thực hiện đánh giá tác động môi trường.”

6. Thẩm quyền xem xét đánh giá sơ bộ tác động môi trường

Theo khoản 4 Điều 29 Luật Bảo vệ môi trường 2020:

“4. Cơ quan, tổ chức, cá nhân đề xuất dự án đầu tư thuộc đối tượng quy định tại khoản 1 Điều này thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường. Nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét đồng thời với hồ sơ đề nghị quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư.”

Điều này có nghĩa là:

• Đánh giá sơ bộ tác động môi trường không phải là thủ tục hành chính được thẩm định riêng
• Đánh giá sơ bộ tác động môi trường được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét đồng thời với hồ sơ đề nghị quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư
• Cơ quan có thẩm quyền xem xét đánh giá sơ bộ tác động môi trường chính là cơ quan có thẩm quyền quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư

Đối với trường hợp dự án đầu tư nhóm I thuộc thẩm quyền chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư của địa phương theo pháp luật có liên quan, thì nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường sẽ được xem xét, thẩm định tại địa phương theo thẩm quyền.

7. Sự khác biệt giữa đánh giá sơ bộ tác động môi trường và đánh giá tác động môi trường

8. Kết luận

Đánh giá sơ bộ tác động môi trường là một bước quan trọng trong quá trình xem xét, quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường ở mức độ cao (nhóm I). Việc thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường giúp các cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư và các bên liên quan nhận diện sớm các vấn đề môi trường chính, từ đó có những định hướng phù hợp cho việc thực hiện dự án.

Chủ đầu tư cần chú ý thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường ngay từ giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi, đề xuất chủ trương đầu tư để đảm bảo tuân thủ đúng quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và tạo cơ sở để việc triển khai dự án sau này đảm bảo các yêu cầu về bảo vệ môi trường.

Với những thông tin toàn diện về quy trình sơ bộ, đối tượng và thời điểm thực hiện, bài viết này hy vọng đã cung cấp cho quý độc giả một cái nhìn tổng quan về đánh giá sơ bộ tác động môi trường và khi nào cần thực hiện công tác quan trọng này.