Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) đóng vai trò quan trọng trong quá trình phê duyệt và thực hiện các dự án đầu tư. Với sự thay đổi và cập nhật từ các quy định pháp luật mới, năm 2025 đánh dấu nhiều thay đổi đáng kể trong quy trình thực hiện ĐTM. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết về quy trình đánh giá tác động môi trường mới, các bước thực hiện và trình tự cần tuân thủ theo quy định năm 2025.
1. Tổng quan về đánh giá tác động môi trường
1.1. Khái niệm đánh giá tác động môi trường
Theo khoản 7 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định:
“Đánh giá tác động môi trường là quá trình phân tích, đánh giá, nhận dạng, dự báo tác động đến môi trường của dự án đầu tư và đưa ra biện pháp giảm thiểu tác động xấu đến môi trường.”
Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) là một công cụ quản lý môi trường quan trọng, giúp dự báo các tác động tiềm ẩn của dự án đầu tư đến môi trường và đề xuất các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực, đảm bảo phát triển bền vững.
1.2. Đối tượng phải thực hiện đánh giá tác động môi trường
Theo Điều 30 Luật Bảo vệ môi trường 2020 được sửa đổi bởi Điểm a Khoản 1 Điều 109 Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 quy định:
Đối tượng phải thực hiện đánh giá tác động môi trường
1. Đối tượng phải thực hiện đánh giá tác động môi trường bao gồm:
a) Dự án đầu tư nhóm I quy định tại khoản 3 Điều 28 của Luật này;
b) Dự án đầu tư nhóm II quy định tại các điểm c, d, đ và e khoản 4 Điều 28 của Luật này.
Trong đó, dự án đầu tư nhóm I bao gồm các dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường ở mức độ cao, còn dự án đầu tư nhóm II là các dự án có yếu tố nhạy cảm về môi trường.
1.3. Thời điểm thực hiện đánh giá tác động môi trường
Căn cứ theo Điều 31 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định:
Đánh giá tác động môi trường được thực hiện đồng thời với quá trình lập Báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc tài liệu tương đương với báo cáo nghiên cứu khả thi của dự án.
2. Quy trình đánh giá tác động môi trường mới năm 2025
Quy trình đánh giá tác động môi trường năm 2025 được cập nhật theo Nghị định 05/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 06/01/2025) với nhiều điểm mới quan trọng. Dưới đây là quy trình chi tiết gồm 9 bước chính:
Bước 1: Khảo sát hiện trạng môi trường khu vực dự án
Chủ dự án cần tiến hành khảo sát điều kiện tự nhiên, hiện trạng kinh tế – xã hội, môi trường tự nhiên và các yếu tố liên quan tại khu vực thực hiện dự án. Việc khảo sát này giúp:
- Xác định chính xác hiện trạng môi trường làm cơ sở đánh giá tác động
- Thu thập thông tin về địa hình, địa chất, khí hậu, thủy văn, đa dạng sinh học
- Phân tích các đặc điểm kinh tế – xã hội của khu vực dự án
Kết quả khảo sát phải được ghi nhận đầy đủ, trung thực làm cơ sở cho các bước tiếp theo.
Bước 2: Xác định các nguồn có thể gây ô nhiễm
Tại bước này, chủ dự án cần phân tích và xác định rõ:
- Các nguồn phát sinh khí thải, nước thải, chất thải rắn, tiếng ồn và các tác nhân gây ô nhiễm khác
- Dự báo khối lượng, thành phần và tính chất các loại chất thải phát sinh trong từng giai đoạn của dự án (chuẩn bị, xây dựng, vận hành)
- Xác định các đối tượng nhạy cảm có thể bị ảnh hưởng trong khu vực dự án
Việc xác định chính xác các nguồn gây ô nhiễm giúp đề xuất biện pháp giảm thiểu phù hợp và hiệu quả.
Bước 3: Thu thập và phân tích mẫu môi trường
Chủ dự án cần tổ chức thu thập và phân tích các mẫu môi trường đặc trưng trong khu vực dự án, bao gồm:
- Lấy mẫu không khí, nước mặt, nước ngầm, đất, trầm tích
- Phân tích các thông số môi trường theo quy chuẩn kỹ thuật hiện hành
- Xác định các điểm lấy mẫu đại diện cho khu vực dự án
Việc phân tích mẫu phải được thực hiện bởi đơn vị được cấp phép thực hiện dịch vụ quan trắc môi trường và tuân thủ các quy định về phương pháp lấy mẫu, bảo quản và phân tích.
Bước 4: Đánh giá tác động môi trường của dự án
Chủ dự án tiến hành đánh giá chi tiết các tác động môi trường, xã hội và con người dựa trên kết quả phân tích đã thu thập. Cụ thể:
- Nhận dạng, đánh giá, dự báo các tác động môi trường chính theo các giai đoạn của dự án
- Đánh giá quy mô, tính chất của các chất thải phát sinh
- Phân tích tác động đến đa dạng sinh học, di sản thiên nhiên, di tích lịch sử – văn hóa
- Dự báo các sự cố môi trường có thể xảy ra
Việc đánh giá tác động cần được thực hiện một cách khoa học, khách quan và toàn diện, có thể áp dụng các phương pháp đánh giá nhanh, ma trận tác động, mô hình hóa hoặc phương pháp chuyên gia.
Bước 5: Xây dựng biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực
Dựa trên kết quả đánh giá tác động, chủ dự án đề xuất các biện pháp cụ thể để:
- Giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường trong giai đoạn xây dựng
- Xây dựng phương án quản lý môi trường trong quá trình vận hành
- Đề xuất phương án phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường
Các biện pháp đề xuất phải khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế và đảm bảo hiệu quả giảm thiểu tác động.
Bước 6: Đề xuất phương án xử lý chất thải
Chủ dự án cần đề xuất phương án xử lý chi tiết cho:
- Nước thải: Công nghệ xử lý, công suất hệ thống, hiệu quả xử lý
- Khí thải: Biện pháp xử lý bụi, khí thải phát sinh
- Chất thải rắn: Phương án thu gom, phân loại, xử lý chất thải rắn sinh hoạt và công nghiệp
- Chất thải nguy hại: Biện pháp lưu giữ, vận chuyển và xử lý theo quy định
Các phương án xử lý phải đảm bảo đạt các quy chuẩn kỹ thuật môi trường hiện hành.
Bước 7: Tham vấn ý kiến cộng đồng
Đây là bước quan trọng theo quy định mới năm 2025. Căn cứ quy định tại Điều 33 Luật Bảo vệ môi trường 2020 và khoản 8 Điều 1 Nghị định 05/2025/NĐ-CP:
Chủ dự án phải thực hiện tham vấn thông qua 3 hình thức:
a) Tham vấn thông qua đăng tải trên trang thông tin điện tử:
- Chủ dự án gửi báo cáo ĐTM và nội dung tham vấn đến cơ quan thẩm định để đăng tải
- Thời gian tham vấn: 15 ngày cho dự án nhóm I, 10 ngày cho dự án nhóm II, 5 ngày cho dự án trong khu công nghiệp
b) Tham vấn bằng tổ chức họp lấy ý kiến:
- Chủ dự án phối hợp với UBND cấp xã tổ chức họp tham vấn
- UBND cấp xã niêm yết báo cáo và tổ chức họp trong vòng 15 ngày
- Ý kiến và cam kết phải được ghi nhận đầy đủ trong biên bản
c) Tham vấn bằng văn bản:
- Gửi phiếu lấy ý kiến tham vấn cộng đồng dân cư chịu tác động trực tiếp
- Gửi văn bản tham vấn đến các cơ quan, tổ chức liên quan
- Thời hạn phản hồi: 15 ngày; nếu không có phản hồi, coi như đồng ý
Nội dung tham vấn bao gồm: vị trí thực hiện dự án, tác động môi trường, biện pháp giảm thiểu, chương trình quản lý và giám sát môi trường.
Bước 8: Xây dựng chương trình quản lý và giám sát môi trường
Chủ dự án phải xây dựng chương trình quản lý và giám sát môi trường chi tiết, bao gồm:
- Kế hoạch quản lý môi trường: Xác định trách nhiệm, nguồn lực, thời gian thực hiện
- Chương trình giám sát chất thải: Giám sát lưu lượng/tổng lượng thải và các thông số ô nhiễm
- Chương trình giám sát môi trường xung quanh: Giám sát chất lượng môi trường tại khu vực dự án
- Giám sát khác: Xói mòn, trượt lở, bồi lắng, thay đổi mực nước, xâm nhập mặn…
Chương trình giám sát phải nêu rõ vị trí, tần suất, phương pháp và kinh phí thực hiện.
Bước 9: Hoàn thiện và nộp hồ sơ thẩm định, phê duyệt
Bước cuối cùng là hoàn thiện báo cáo ĐTM và nộp hồ sơ lên cơ quan có thẩm quyền thẩm định. Theo quy định mới năm 2025:
-
Hồ sơ đề nghị thẩm định báo cáo ĐTM bao gồm:
- 01 văn bản đề nghị thẩm định
- 07 bản báo cáo ĐTM (hoặc số lượng tương ứng với số thành viên hội đồng)
- 01 bản báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc tài liệu tương đương
-
Thời hạn thẩm định:
- Không quá 45 ngày đối với dự án đầu tư nhóm I
- Không quá 30 ngày đối với dự án đầu tư nhóm II
Sau khi được thẩm định, chủ dự án cần hoàn thiện báo cáo ĐTM theo ý kiến của Hội đồng thẩm định (nếu có) và trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
3. Trình tự thực hiện thẩm định báo cáo ĐTM theo quy định mới 2025
Trình tự thẩm định báo cáo ĐTM theo quy định mới năm 2025 bao gồm các bước sau:
3.1. Nộp hồ sơ đề nghị thẩm định
Chủ dự án nộp hồ sơ tại Bộ phận giao dịch một cửa của cơ quan thẩm định (Bộ Tài nguyên và Môi trường hoặc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh/thành phố). Cơ quan tiếp nhận có trách nhiệm kiểm tra số lượng và thành phần hồ sơ:
- Nếu hồ sơ đầy đủ: tiếp nhận và cấp phiếu biên nhận
- Nếu hồ sơ chưa đầy đủ: hướng dẫn bổ sung
3.2. Thành lập hội đồng thẩm định
Sau khi hồ sơ hoàn chỉnh, cơ quan thẩm định thành lập hội đồng thẩm định. Chủ dự án phải nộp phí thẩm định trước khi tổ chức thực hiện việc thẩm định. Quy trình thẩm định gồm:
- Kiểm tra thông tin, số liệu, hiện trạng môi trường
- Lấy mẫu phân tích (nếu cần)
- Lấy ý kiến chuyên gia, cộng đồng
- Tổ chức các cuộc họp đánh giá
3.3. Xem xét kết quả thẩm định
Sau khi có kết quả thẩm định, có 3 trường hợp xảy ra:
a) Báo cáo ĐTM không được thông qua:
Chủ dự án phải lập lại báo cáo ĐTM và gửi lại cơ quan thẩm định.
b) Báo cáo ĐTM được thông qua với điều kiện:
Chủ dự án cần chỉnh sửa, bổ sung theo yêu cầu và gửi lại cơ quan thẩm định.
c) Báo cáo ĐTM được thông qua mà không cần chỉnh sửa:
Tiến hành gửi báo cáo để cơ quan có thẩm quyền quyết định phê duyệt.
3.4. Hoàn thiện và nộp báo cáo ĐTM
Sau khi có kết quả thẩm định, chủ dự án có trách nhiệm:
- Ký và đóng dấu vào từng trang của báo cáo ĐTM
- Gửi báo cáo đã hoàn thiện và văn bản giải trình về các chỉnh sửa, bổ sung
3.5. Trình phê duyệt báo cáo ĐTM
Cơ quan thẩm định tiếp nhận báo cáo ĐTM đã hoàn thiện và trình lên cấp có thẩm quyền (UBND tỉnh/thành phố hoặc Bộ Tài nguyên và Môi trường) để phê duyệt.
3.6. Phê duyệt báo cáo ĐTM
Cơ quan có thẩm quyền xem xét và phê duyệt báo cáo ĐTM trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày nhận được báo cáo đã được chỉnh sửa theo yêu cầu.
4. Điểm mới trong quy định về phân cấp thẩm quyền thẩm định báo cáo ĐTM năm 2025
Nghị định 05/2025/NĐ-CP đã bổ sung Điều 26a quy định phân cấp thẩm quyền thẩm định báo cáo ĐTM của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho UBND cấp tỉnh. Cụ thể, phân cấp UBND cấp tỉnh thẩm định báo cáo ĐTM và cấp giấy phép môi trường (nếu thuộc đối tượng) đối với các dự án sau:
- Dự án đầu tư công không thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội, Thủ tướng (trừ dịch vụ xử lý chất thải)
- Dự án chăn nuôi gia súc
- Dự án đầu tư kinh doanh cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm
- Dự án có yêu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất trồng lúa nước từ 02 vụ trở lên
- Dự án có yêu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất, đất có mặt nước của khu bảo tồn thiên nhiên và không thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Thủ tướng
- Dự án đầu tư trong khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung, cụm công nghiệp (với một số trường hợp ngoại lệ)
- Dự án thủy điện không thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội, Thủ tướng
Việc phân cấp này không áp dụng cho các dự án nằm trên địa bàn từ 02 tỉnh trở lên, nằm trên vùng biển chưa xác định trách nhiệm quản lý hành chính của tỉnh, hoặc có nguồn tiếp nhận nước thải là nguồn nước mặt liên tỉnh.
5. Thời hạn hiệu lực của báo cáo đánh giá tác động môi trường
Theo quy định tại Khoản 6 Điều 42 Luật Bảo vệ môi trường 2020:
“6. Kể từ ngày giấy phép môi trường có hiệu lực, quyết định phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường, giấy phép môi trường thành phần hết hiệu lực.”
Ngoài ra, theo Điều 20 Luật Bảo vệ môi trường 2020, chủ dự án phải lập lại báo cáo ĐTM trong các trường hợp sau:
“1. Chủ dự án phải lập lại báo cáo đánh giá tác động môi trường trong các trường hợp sau:
a) Không triển khai dự án trong thời gian 24 tháng kể từ thời điểm quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường;
b) Thay đổi địa điểm thực hiện dự án so với phương án trong báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt;
c) Tăng quy mô, công suất, thay đổi công nghệ làm tăng tác động xấu đến môi trường so với phương án trong báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt.”
6. Kết luận
Quy trình đánh giá tác động môi trường mới năm 2025 đã có nhiều thay đổi quan trọng, đặc biệt là các quy định về tham vấn cộng đồng và phân cấp thẩm quyền thẩm định. Việc thực hiện đánh giá tác động môi trường cần tuân thủ đúng trình tự, quy trình và yêu cầu của pháp luật hiện hành.
Chủ dự án cần chủ động tìm hiểu các quy định mới và thực hiện đầy đủ các bước từ khảo sát hiện trạng, thu thập và phân tích mẫu, đánh giá tác động, đề xuất biện pháp giảm thiểu, tham vấn cộng đồng đến xây dựng chương trình quản lý và giám sát môi trường.
Việc thực hiện đúng quy trình đánh giá tác động môi trường không chỉ giúp dự án đáp ứng các yêu cầu pháp lý mà còn góp phần bảo vệ môi trường, đảm bảo phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống của cộng đồng.
